Cây lúa ma: Hồi sinh văn hóa Đồng Tháp Mười

(ĐTO) Tràm Chim hôm nay, sau nhiều năm kiên trì phục hồi hệ sinh thái, cây lúa ma đã trở lại.

Câu chuyện từ cánh đồng nước nổi

Có một buổi sáng sớm, giữa mênh mông nước bạc của Tràm Chim, sương còn phủ mờ mặt ruộng, người ta thấy vài đốm vàng nhấp nhô trên mặt nước. Không phải hoa súng, không phải chim bay, mà là bông lúa ma. Thân cao gần đầu người, rễ bám sâu dưới lớp bùn đen, lúa ma vẫn đứng vững, ngạo nghễ trước gió.

Đập lúa trời. Ảnh: THANH PHONG

Ngày xưa, người Đồng Tháp Mười không gọi đó là “cây hoang dại”. Họ gọi là “lúa trời”, món quà mà thiên nhiên gửi tặng con người khi nước rút, cá về, chim đậu. Người ta không gieo, không cấy, chỉ đợi mùa lúa trổ bông, rồi lội ruộng mà gặt. Hạt lúa ấy thơm mùi rơm rạ, mùi nắng mới và mùi nước phèn. Đó là hương vị của thời hoang sơ, khi con người còn biết nhường phần cho thiên nhiên và thiên nhiên cũng dành phần cho con người.

Lúa ma - ký ức và bài học phục hồi

Tràm Chim hôm nay, sau nhiều năm kiên trì phục hồi hệ sinh thái, cây lúa ma đã trở lại. Nó mọc ven kinh, giữa ruộng, nơi nước sâu, nơi rừng tràm rì rào tiếng gió. Các nhà khoa học vui mừng, còn người dân thì xúc động, như gặp lại người bạn cũ sau bao mùa nước nổi vắng bóng.

Lúa ma là minh chứng cho sức sống bền bỉ của thiên nhiên. Nó không cần phân bón, không thuốc trừ sâu, chỉ cần nước sạch, đất lành và sự bao dung của con người. Hệ rễ của nó giúp cố định đất, tạo nơi trú ngụ cho cá, tôm dưới nước, chim trên trời. Khi lúa trổ đòng, chim trời lại bay về. Khi lúa chín, cá linh cũng theo mùa mà trở lại. Một chuỗi tuần hoàn sinh thái được hồi sinh từ hạt lúa nhỏ bé.

Giống như con người, khi quay lại với cội nguồn, ta cũng tìm thấy sự an lành. Cây lúa ma dạy ta rằng: Có những giá trị tưởng đã mất, chỉ cần mình tin và kiên trì phục hồi, nó sẽ sống dậy.

Trải nghiệm thu hoạch - chạm vào linh hồn đất nước

Những du khách đến Tràm Chim mùa lúa chín nay được trải nghiệm gặt lúa ma bằng tay, như cách người xưa vẫn làm. Mỗi bó lúa được cột bằng dây lát, phơi trên chòi tre, mang về giã bằng chày gỗ. Tiếng chày “thình thình” vang lên giữa cánh đồng, âm thanh của một thời chưa xa.

Trẻ em thành phố háo hức khi được lội ruộng, được nghe các cụ kể chuyện “đi gặt lúa trời”, “ăn cơm nấu bằng lúa ma”. Đó không chỉ là hoạt động du lịch, mà là một bài học sống động về sự hòa hợp giữa con người và thiên nhiên.

Có người nói, du lịch sinh thái chính là khi ta để lại trong lòng người trải nghiệm niềm biết ơn đối với đất trời. Còn giáo dục môi trường không phải là bài học trên lớp, mà là khi trẻ con được chạm vào bùn, hít mùi rơm khô, nghe tiếng chim trưa.

Vườn Quốc gia Tràm Chim. Ảnh: THANH PHONG

Từ hạt lúa hoang đến triết lý phát triển

Ngày xưa, người dân Đồng Tháp Mười sống cùng nước, cùng rừng, cùng lúa ma. Giờ đây, khi nói đến phát triển bền vững, ta lại quay về triết lý ấy, sống thuận tự nhiên, thuận lòng người.

Lúa ma không chỉ là hạt giống của thiên nhiên, mà còn là hạt giống của văn hóa và tri thức bản địa. Nó gợi nhớ cho ta biết bao điều:

- Rằng không phải cái gì năng suất cao cũng là tốt nhất.

- Rằng trong sự hoang sơ có ẩn chứa tinh khôi.

- Và rằng thiên nhiên không đòi hỏi chúng ta thống trị, mà chỉ cần được tôn trọng.

Tràm Chim, nơi từng bị xem là vùng đất “chết”, giờ đây lại sống dậy, xanh biếc bởi chính những gì hoang dại nhất. Phục hồi lúa ma chính là phục hồi niềm tin rằng: Nếu biết yêu thiên nhiên, thiên nhiên sẽ hồi đáp bằng sự sống.

Hạt lúa và con người

Một hạt lúa ma rơi xuống bùn, nằm yên trong nước sâu suốt mấy tháng trời. Đến mùa nắng, nó bật mầm, trồi lên mặt nước, đón ánh sáng và trổ bông. Cuộc đời con người cũng vậy: Có những khoảng lặng, những mùa chìm sâu, nhưng rồi sẽ có ngày mọc dậy và tỏa hương, nếu trong ta vẫn giữ niềm tin và lòng kiên định.

Lúa ma, biểu tượng của Đồng Tháp Mười hôm nay, không chỉ là cây cỏ, mà là bài học sống động về hành trình phục hồi di sản tự nhiên và tâm hồn con người.

Bạn đã từng nhìn thấy lúa ma chưa?

Bạn đã từng nghe câu chuyện về cây lúa ma chưa?

Bạn đã từng biết về Đồng Tháp Mười hoang sơ gắn với cây lúa ma chưa?

Nếu chưa, bạn hãy thử một lần đến với Vườn Quốc gia Tràm Chim để trải nghiệm về một vùng đất, những con người và nét văn hóa của Đồng Tháp Mười hoang sơ ngày nào vẫn còn lưu dấu trong dòng đời biến đổi.

LÊ MINH HOAN

Nguồn: Báo Đồng Tháp